Evropska međunarodna kulturna manifestacija Evropski dan jevrejske kulture (EDJK) i ove godine je obeležen u nažoj zemlji od strane pojedinih jevrejskih opština, ali i šire. Tema ovogodišnje manifestacije bila je Dvadesetogodišnjica od kada se ona organizuje i održava, a svi učesnici pozvani su da sami odaberu temu kojom će u ovoj jubilarnoj godini široj javnosti prezentovati raznovrsno jevrejsko kulturno, istorijsko, običajno i materijalno nasleđe.
U našoj zemlji ova menifestacija se ove godine održala u Beogradu, Novom Sadu, Pančevu, Šapcu i Kosovskoj Mitrovici.
Jevrejska opština BEOGRAD, sa predsednikom Aleksandrom Jinkerom, bila je domaćin i organizator koncerta grupe „Istanbul night“, koji se održao u Svečanoj sali naše opštine u Kralja Petra 71a. U prisustvu pedesetak članova opštine i gostiju, prisutnima su se u ime JO Beograd obratili Davor Salom, predsednik Komisije za kulturu i Aron Albahari, koordinator projekta Evropskog dana jevrejske kulture za Srbiju. Oni su goste upoznali sa istorijatom ove značajne evropske kulturne manifestacije, čiji je partner od 2004. godine postala i jevrejska zajednica Srbije i naša zemlja. Navodeći osnovne podatke o konceptu manifestacije i temama koje se obrađuju, govorili su o učešće jevrejskih opština iz Srbije u ovoj manifestaciji u poslednjih petnaest godina, ali i o učešću vrednih i za jevrejsko nasleđe dobronamernih pojedinaca, kao što je istoričar Miloš Damjanović iz Kosovske Mitrovice ili ovogodišnje učešća Muzeja šabačkih Jevreja i grada Šapca u organizovanju šestodnevne manifestacije ovim povodom.
A potom su gosti, članovi projekt-gupe „Istanbul night“ izveli jednosatni program. Ovaj muzički tri koji postoji od 2013. godine i koji čine Roni Beraha, Denis Nikičić i Aleksa Milijanović, bavi se svetskom muzikom, muzikom ambijenta, etnodžeza i obradama sefardskih pesama. Do sada su objavili dva CD-a, a na koncertu su izvodili svoju autorsku ali i zanimljivu obradu sefardske muzike. Kao gosti na kraju ovog programa učestvovali su solisti Miloš Milojević – bariton i Iva Latović – mecosopran, uz violinsku pratnju Marina Bugara. 
U okviru manifestacije Evropskog dana, u Velikoj dvorani „Zadužbine Ilije Kolarca“ u Beogradu održan je i koncert Jevrejskog kamernog orkestra, pod sponzorstvom B'nei B'rit Loža Srbija 676, Saveza jevrejskih opština Srbije i Jevrejskog kulturnog i humanitarnog fonfa „Sabitaj Buki Finci“. Ovaj kamerni orkestar koji čine kako članovi naše zajednice, tako i naši prijatelji – umetnici, već više godina nastupa povodom EDJK, a i ovaj put su svirali klasičnu muziku jevrejskih autora, sve pod dirigentskom palicom maestra Stefana Zekića i vodstvom Ladislava Mezeia. U sali „Kolarca“ koncertu je prisustvovalo nekoliko stotina gostiju.
Jevrejska opština Beograd (Aleksandar Jinker) bila je domaćin još jednog događaja povodom EDJK. U punoj sali galerije JO Beograd u Kralja Petra održana je i promocija knjige “Jevreji Novog Pazara i okoline”, autora Mente Mentovića i Mirjane Ajbl. Ova zanimljiva i sadržajem i slikama bogata knjiga donosi nam do sada najpotpuniji uvid i informacije o životu Jevreja u ovom gradu na jugu Srbije. Prisutnima su se obratili i autori, iznoseći detalje o hronologiji pisanja i prikupljanja građe za ovu zanimljivu i vrednu knjigu. Napominjemo da je knjiga izdanje Jevrejskog istorijskog muzeja, a da je realizovana po projektu odobrenom od Saveza JO Srbije, iz sredstava koja se dobijaju po osnovu Zakona o otklanjanja posledica oduzimanja imovine žrtvama Holokausta koje nemaju zakonskih naslednika.
I Jevrejska opština NOVI SAD je u povodu EDJK organizovala i predstavila projekat-program pod nazivom „Inovacija“. Projekat su predstavile Edita Jankov, koordinator kulturnog programa JO Novi Sad, zatim Ivana Neškov Repić, istoričar umetnosti i pomoćnica direktora Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Novog Sada, te Goran Gajić, direktor firme iz Beograda koja je ovu aplikaciju tehnički i realizovala. Na taj način će sve informacije o gradu, a koje se odnose na Jevreje Novog Sada, postati dostupne u obliku tekstova i audio snimaka na srpskom i engleskom jeziku, kao i kroz fotografije.
U sklopu ove svečanosti organizovana je i izložba slika Cecilije Hajzler i prikaz slika i skulptura Irme Mikeš. Izložbu je otvorila Gabriela Hajzler, likovna umetnica. Nakon obraćanja brojnoj publici, uslijedio je koktel, a ceo događaj je zabeležila Televizija Vojvodine, te u večernjim vestima objavila i intervju sa sudionicima programa.
Jevrejska opština PANČEVO, kao i svake godine do sada, planira program posvećen EDJK, a u ovoj godini jubileja tema je „Retrospektiva“. Video prikazom „prošetaće se“ kroz sve programe i teme koje je JO Pančevo osmislila u poslednjih 15 godina, a povodom EDJK. Uz ovu retrospektivu pančevci, kao i uvek, planiraju i muzički program a njega će izvesti Nikola Salačanin na gitari sa kolažom jevrejskih pesama, kao i bogatim posluženjem tradicionalnih jevrejskih specijaliteta (haminadu, burkitas, Hamanove uši....).
Ove godine posebno osveženje u realizaciji programa EDJK bilo je, po prvi put, učešće i Muzeja šabačkih Jevreja. Po inicijativi člana Gradskog veća grada Šapca Igora Marsenića, i direktorke Narodnog muzeja u Šapcu (pri kome se nalazi i Muzej šabačkih Jevreja) Nele Tonković, osmišljen je šestodnevni program sa izuzetno bogatim sadržajem koji je doticao razne aspekte jevrejskog nasleđa uopšte, ali i života Jevreja u samom Šapcu.
Domaćini su kroz kontakt sa Savezom JOS, i posebno organizacijom Haver Srbija, kao i Institutom za filozofiju i društvenu teoriju iz Beograda, sačinili bogati multidisciplinarni program u formi predavanja, koncerata, radionica (o jevrejskoj kulturi, Holokaustu, kuhinji, humoru), pozorišne predstave, vođenih šetnji kroz „Jevrejski Šabac“ i izložbe o „Hildi Dajč“. Kao predavači i gosti, pored već pomenutih Haver Srbija (Viličić Sonja) i Instituta za filozofiju, učestvovali su: istoričar Jelena Pjevac Nenadović, novinarka i istraživač jevrejske prošlosti Šapca Živana Vojinović, rabin Srbije Isak Asiel, Brane Popović, Hanika Gašić-Montiljo, sastav „Šira Utfila“ i gudački kvartet „Panonija“.
Trećeg dana manifestacije gost je bila i ambasadorka Izraela u Srbiji, NJ.E. Alona Fišer Kam, koja je otvorila izložbu „Pisma Hilde Dajč“, kao i prisustvovala premijeri pozorišne predstave „Ana Frank: Istorijska antibajka za decu i odrasle“ u režiji Jelene Bogovac, koja je izvedena u Šabačkom pozorištu.
Napomenimo da se većina programa ove višednevne manifestacije odigravala u Muzeju šabačkih Jevreja, koji se nalazi u zgradi bivše sinagoge.
Program u povodu EDJK održan je 3. septembra i u KOSOVSKOJ MITROVICI. Kulturno-medijski centar Evropska kuća po drugi put bila je prostor održavanja ove manifestacije na Kosovu i Metohiji. I ovaj put organizator i domaćin bio je profesor istorije Miloš Damjanović, predstavnik mlađe generacije istraživača jugoslovenske jevrejske istorije, a posebno istorije Jevreja u ovoj našoj južnoj pokrajini.
Ovogodišnja tema bila je predavanje i izložba fotografija o „Znamenitim jevrejskim ličnostima koje su živele, radile ili proputovale i posetile Kosovo izmedju dva svetska rata“ - Avram Lević, Avram Berah, Stanislav Vinaver, Vane Ivanović, David Albala, Ernst Toler, Bernard Berenson, Gertrud von Putkamer.
U prisustvu dvadesetak posetilaca i slušalaca, po završenom predavanju, nastavljen je razgovor o temi, uz posluženje i zvuke jevrejske etno muzike. Postavljena izložba ostala je izložena za posetioce ceo mesec septembar.
Piše: Aron Albahari
Sedište
