Kultura

Godine 1855, škola je stavljena pod upravu direktorata katoličke učiteljske škole i proširila se u trivijalnu sa dva učitelja. Nastava se održavala na jidišu i nemačkom jeziku. Na sednici varoške opštine je 1857. donesena odluka da se školi daje pet metara drva kao pomoć za ogrev.

Godine 1858-1859. školu je pohađao 81 učenik, 43 dečaka i 38 devojčica. Škola je prestala samostalno da radi 1871. Godine 1883. škola je imala 121 učenika. Poznata su imena učitelja Fincija, Levija i Koena. Talmud-Tora osnovana je 1925. i imala je trideset i jednog učenika.

Jevrejska opština je najverovatnije osnovana 1798. godine, kad je i određeno mesto za groblje, jer su se do tada vršački Jevreji sahranjivali u Beloj Crkvi. Zgrada opštine se nalazila u jednoj od glavnih ulica Vršca, na mestu današnje stambene zgrade u Ulici Dvorskoj 8.

Na jedinom sačuvanom planu zgrade jevrejske opštine iz sredine 19. veka većina prostorija je označena i priložene su mere u hvatima, tako da je moguće rekonstruisati raspored prostorija i dimenzije zgrade. Ukupna površina zgrade je iznosila 360 kvm. Na nacrtu plana zgrade ucrtana je osnova prizemlja i prvog sprata. Na osnovu katastarskog plana određene su dimenzije zgrade: dužina najdužeg zida je bila 19 m, dužina zida ajnforta oko 10 m, širina zgrade oko 13 m. Kod većine prostorija je grafitnom olovkom ispisana namena na nemačkom jeziku.

Pošto nije poznato vreme nastanka ovog nacrta, moguće je da je ovo bilo prvobitno idejno rešenje arhitekte. U prilog tome jeste i činjenica da se na katastarskom planu i razglednici može primetiti da je kapija na suprotnoj strani u odnosu na nacrt.

Prizemlje je u donjem uglu (levi deo crteža), a na uličnoj strani nalazio se ajnfort ili pokriveni kolski ulaz – die Einfahr, a za dve prostorije namena nije navedena. Zatim je postojao uzak i dugačak hodnik – der Gang; trpezarija – die Speisesaal; kuhinja – die Kuche i naposletku rezervoar (može se pretpostaviti da se ovde nalazilo ritualno kupatilo ili mikv, na osnovu skiciranog objekta pravougaone osnove grafitnom olovkom, možda za bazen?) – der Tank i u dvorištu je bio bunar – der Brunnen. Na spratu bile su dve učionice – die Schulzimmer, koje su bile orijentisane ka ulici; zatim učiteljeva kancelarija, zbornica – das Lehrer Zimmer; hodnik – der Gang; stepenice – die Stiege; prostorija nepoznate namene; predsoblje – das Vorhaus, i na kraju ka dvorištu bila je orijentisana prostorija za okupljanje, skupštinu – das Versammlung Zimmer.

U gornjem uglu plana goticom na nemačkom jeziku ispisan je spisak građevinskog materijala i cene materijala u forintama.

Piše: Amanda Dega

Izvor za tekst: Vršačke vesti

Izvor za fotografiju: Vrsac.mojkraj.rs